مطالعه و شناخت حجاری ستون‌های سنگی مساجد قاجاری* (مطالعة موردی: مسجد حاج شهبازخان و دولتشاه در کرمانشاه)

مساجد همواره طی دوران اسلامی به‌گونه‌ای خاص تجلیگاه ذوق و مهارت خالصانة هنرمندان بوده و همچون بومی بزرگ مجموعه‌ای از هنرهای رایج هر عصر را به‌نمایش می‌گذاشته است. با آغاز سلسلة قاجاریه، آرایه‌کاران این دوره به پیروی از سفارش‌دهندگان و بانیان اصلی آثار معماری، گرایش آشکاری به بهره‌گیری از تزیینات سنگی در معماری بناهای این دوره داشته‌اند. حجاری ستون‌های سنگی نمونه‌های پرشماری است که در مساجد قاجاری حاج‌شهبازخان و دولتشاه در کرمانشاه مشاهده می‌شود. بررسی، مطالعه و مقایسة هر یک با نمونه‌های شاخص در شهر شیراز، سنندج و اصفهان در دورة قاجار و زندیه بازشناسی هویت فرهنگی را در پی دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با توجه به خلأ نسبی موجود در این زمینه، بر مبنای بررسی‌های میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، سپس با بهره‌گیری از روش‌های توصیفی- تحلیلی و مطالعات تطبیقی به چگونگی ارتباط بین تزیینات حجاری ستون‌های مساجد در دورة قاجار می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، حجاری ستون‌های مساجد مورد نظر با نمونه‌های هم‌دوره در شیراز و اصفهان از نظر سبک و محتوا ارتباط نزدیکی دارد. ریشة اصلی این‌گونه تزیین در هنر ایران باستان به‌خصوص ستون‌سازی دورة هخامنشی است.